Niezwyciężeni 1918-2018 Geneza Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości -

Krzyż i Medal Niepodległości 

Krzyż i Medal Niepodległości to wojskowe odznaczenie państwowe nadawane w okresie II Rzeczypospolitej. Odznaczenie zostało ustanowione Rozporządzeniem Prezydenta RP 29 października 1930 roku. Przyznawane było osobom, które zasłużyły się czynnie dla niepodległości Ojczyzny w okresie przed wojną światową lub podczas jej trwania, oraz w okresie walk orężnych polskich w latach 1918-1921,z wyjątkiem wojny polsko-rosyjskiej na obszarze Polski. Najwyższą klasą odznaczenia był Krzyż Niepodległości z Mieczami, dla tych, którzy walczyli z bronią w ręku o Niepodległość Ojczyzny przed wojną światową lub poza szeregami armji względnie walką tą kierowali.

Inicjatywę ustanowienia odznaczenia zgłosiła w roku 1928 Aleksandra Piłsudska, żona Józefa Piłsudskiego a istotą jej wniosku było stworzenie możliwości uhonorowania osób zasłużonych dla odzyskania niepodległości przez Polskę, które nie służyły w wojsku i nie miały możliwości uzyskać zaszczytnych odznaczeń bojowych takich jak Krzyż Virtuti Militari czy Krzyż Walecznych .

Odznaczenia nadawał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wniosków Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, który ukonstytuował się 7 listopada 1930 r. W skład Komitetu weszło pierwszych dziesięć osób odznaczonych Krzyżem Niepodległości. Pierwszym przewodniczącym Komitetu został Józef Piłsudski a wiceprzewodniczącymi Aleksandra Piłsudska i Walery Sławek.

21 stycznia 1933 roku w 70. rocznicę powstania styczniowego dokonano symbolicznego przyznania Krzyża Niepodległości z Mieczami poległym i zmarłym powstańcom 1863 r. jako symbol ich zasług w walce o niepodległość Polski, dekorując „Krzyż Traugutta” na stoku Cytadeli Warszawskiej. W roku 1938 powstała komisja wnioskująca odznaczanie osób zasłużonych w uzyskaniu Śląska Cieszyńskiego za Olzą. W latach 1954-1959 Krzyż Niepodległości nadawany był przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie.

Order Niepodległości

5 sierpnia 2010 roku jako kontynuacja idei odznaczania osób zasłużonych dla niepodległości Polski ustanowione zostało państwowe odznaczenie cywilne Order Krzyża Niepodległości. Order nawiązuje formą do Krzyża Niepodległości nadawanego w II RP a odznaczane są nim osoby zasłużone dla niepodległości Polski w latach 1939-1956.

 

---

Odznaczenie posiadało 3 klasy

• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Krzyż Niepodległości;
• Medal Niepodległości

Projektantem odznak był artysta malarz profesor Mieczysław Kotarbiński.

Krzyż Niepodległości miał cztery równe ramiona, których krawędzie na awersie pokryte były czarną emalią. Również na awersie w punkcie centralnym znajdował się orzeł a na ramionach poziomych napis BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI.

Na awersie Medalu Niepodległości w polu centralnym znajdował się wizerunek trójgłowej hydry przebitej trzema mieczami a na otoku napis BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI. Najprawdopodobniej  hydra miała symbolizować trzech zaborców.

Pierwszym i głównym wykonawcą Krzyża i Medalu Niepodległości był grawer Wiktor Gontarczyk prowadzący swój zakład w Warszawie przy ulicy Miodowej 19. Medal Niepodległości wykonywała również Mennica Państwowa.

Osoby odznaczone Krzyżem lub Medalem Niepodległości nie ponosili/ponosili  kosztu odznaki pokrywali natomiast koszt dyplomu i legitymacji.

 

Ustanowienie Krzyża i Medalu Niepodległości spowodowało przeniesienie tej idei na grunt harcerstwa II Rzeczypospolitej. W  roku 1938 Naczelnictwo Z.H.P. ustanowiło Honorowy Krzyż Harcerzy z Czasów walk o Niepodległość celem odznaczenia osób, organizacyj i instytucyj, które położyły zasługi dla b. skautingu, harcerstwa i b. junactwa w latach 1909-1921. W pierwszej kolejności Krzyż przysługiwał harcerzom poległym na Polu Chwały.                                                         

(Krzyżem i Medalem Niepodległości honorowane były osoby, które zasłużyły się w tym samym okresie dla odzyskania niepodległości przez Polskę.)

Krzyż nadawano go również tym, którzy za zasługi wymienione w regulaminie odznaczenia otrzymali Krzyż lub Medal Niepodległości.  
Podobnie jak miało to miejsce z Krzyżem i Medalem Niepodległości, po walkach o uzyskanie Śląska Cieszyńskiego za Olzą wprowadzono zmianę w regulaminie Honorowego Krzyża , pozwalającą nagrodzić uczestników tego  wydarzenia.

Wykonawcą odznaki, tak jak Krzyża i Medalu Niepodległości został warszawski grawer Wiktor Gontarczyk prowadzący swój zakład przy ulicy Miodowej 19.